YAŞASIN CUMHURİYET

Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) "Yaşasın" nidalarıyla kabul edildi.

İlk toplantısını 23 Nisan 1920'de yapan TBMM'nin kabul ettiği 1921 Anayasası'nın "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ilk maddesi, açıkça belirtilmese de Cumhuriyet rejiminin habercisiydi. Ancak Cumhuriyeti kabul etmek, 16 Nisan 1923'te görevini tamamlayan Birinci Meclise değil, 11 Ağustos 1923'te toplanan İkinci Meclise nasip oldu. İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşa'yı, ikinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşa'yı seçti. Başbakanlığa ise Ali Fethi (Okyar) getirildi. Meclis'te oluşan muhalif grubun eleştirilerinin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim'de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi. Bakanların istifaları 27 Ekim'de Meclis'te okundu. Meclis, yeni Bakanlar Kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir Cumhuriyet düşüncesini içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya'da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara "Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz." dedi. Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, Cumhuriyet'in ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştı. Halk Fırkası, 29 Ekim'de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal'i hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi. Mustafa Kemal de Cumhuriyet'in ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı. Meclis Grubunda ve sonra TBMM Genel Kurulunda Anayasa'nın 1, 2, 10, 11 ve 12'nci maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle Cumhuriyet resmen ilan edildi. "Yaşasın Cumhuriyet" nidaları, TBMM Genel Kurulunun duvarlarında yankılandı.